دفتر برنامه ریزی چیست؟ و چگونه باعث توسعه توانمندی‌های فردی ما خواهد شد؟

دفتر برنامه ریزی چیست؟
برای موفق بودن در زندگی پیچیده امروزی، داشتن مهارت‌های اجتماعی مختلف از الزامات بی‌چون و چرایی است که فکر می‌کنم بحثی در مورد آن وجود نداشته باشد.
متاسفانه در نظام آموزشی کهنه و قدیمی ما جایی برای پرداختن به مهارت‌های اجتماعی وجود ندارد و خلا آن در سال‌های بعد از اتمام تحصیلات و در هنگامه ورود به اجتماع به عنوان یک فرد شاغل نمایان می‌شود.

در زمان اتمام تحصیلات، فرد فارغ‌التحصیل، فردی است فاقد مهارت‌های اجتماعی لازم جهت اثرگذاری و عاملی برای تغییر، تنها توشه او مقادیری محفوظات و آشنایی مقدماتی با علومی مانند ریاضی، فیزیک و شیمی و … که خیلی و یا اصلا به درد چالش‌ها، مشکلات و دغدغه‌های پیش روی جوان فارغ‌التحصیل شده نمی‌خورد. چیزی که به درد این جوان می‌خورد مهارت‌های اجتماعی است که متاسفانه به دلیل فقدان روز آمد شدن نظام آموزشی ما از کسب آنها محروم مانده است، مگر معدود افراد خوش شانس و اقبالی که در سایه داشتن پدر و مادری فهیم، این مهارت‌ها را در خانواده کسب کرده باشد که تعداد این افراد بسیار انگشت‌‎شمار و نادر است.

خب، حالا با وجود این واقعیت  تلخی که در مقدمه بدان اشاره شد چه باید کرد؟ و چه مسیری را باید جهت پر کردن این خلا طی کرد؟ در اینجا نقش آموزش‌های ضمن خدمت و یا در حین کار اهمیت به سزایی پیدا می‌کنند، در سایه این آموزش‌هاست که می‌توان تا حدودی خلاهای ناشی از این فقدان را پر کرد و بر تبعات منفی آن نقطه پایان گذاشت و به آن تخفیف داد. این آموزش‌ها می‌تواند در قالب کلاس‌های حضوری، استفاده از فیلم و CD و یا استفاده از کتاب و جزوه باشد.

با مطالعه و خواندن کتاب و مقالاتی که در این زمینه نگاشته شده است افراد می‌توانند با مهارت‌های اجتماعی مفیدی که به درد آنها می‌خورد آشنا شوند و نحوه کسب و فراگیری آنها را بیاموزند. در این راستا و برای نیل به یک همچنین هدفی گروه تحقیق و توسعه شرکت تیج، اقدام به تدوین، طراحی و چاپ کتابچه توسعه توانمندی‌های فردی و یا دفتر برنامه ریزی کرده است.

قریب به اتفاق کتاب‌های روانشناسی موفقیت بر این نکته اتفاق نظر دارند که هر آن چیزی که می‌خواهید در زندگی برایتان اتفاق بیفتد باید به صورت مکتوب بر روی کاغذ نوشته شود تا از ذهنیت محض به عینیت تبدیل شده و قابل رویت باشد، حتماً باید هر از چند گاهی مورد بازبینی واقع شده تا اگر می‌خواهیم چیزی را کم یا زیاد کنیم خواسته‌ی جدیدی در آن بنویسیم و یا هدفی را تعدیل کرده و هر تغییری که می‌خواهیم در آن بدهیم در واقع ما باید با خواسته‌ها و ایده‌ها و اهداف‌مان زندگی کنیم  و دائماً در ذهن‌مان به دنبال راهکارهای رسیدن به هدف‌هایمان باشیم.

برای نیل به اهداف‌مان کتاب و مقاله بخوانیم، چکیده‌ی مطالب مورد مطالعه را در دفترمان یادداشت کنیم و بعد از رسیدن به راهکار، آنها را عملیاتی کرده و به صورت هفتگی، ماهیانه، سه ماهه، شش ماهه و یک‌ساله آنها را مورد ارزیابی قرار دهیم تا نقاط ضعف و قوت برنامه‌هایمان را پیدا کرده و نقاط قوت را تقویت و نقاط ضعف را ترمیم نماییم. اما اینکار چطور و چگونه باید انجام شود؟

تقویت مهارت‌های بنیادین با جادوی برنامه ریزی

فردی را در نظر بگیرید که تا به امروز نه اهل نوشتن بوده و نه اهل برنامه ریزی کردن و مثل خیلی‌های دیگر که کارهای روزمره‌شان را کاملاً به صورت ذهنی انجام می‌دهند ایشان هم از این روش استفاده کرده است، ولی با خواندن این مقاله و آگاهی یافتن از فوائد برنامه ریزی و تقویت مهارت‌های خواندن و نوشتن می‌خواهد کارش را شروع کند اما چگونه و با چه ابزاری؟

خوشبختانه ابزار بسیار مناسبی برای ورود به دنیای برنامه ریزی و تقویت مهارت‌های زندگی توسط تیم تولید محتوا و اتاق فکر شرکت تیج در این زمینه طراحی و چاپ شده، که با عنوان پلنر نام‌گذاری شده است، ابزاری که به ما در زمینه مدیریت بهتر زمان، هدف‌گزاری و پیگیری آنها کمک می‌کند. پلنر انواع مختلفی دارد که متناسب با گروه سنی افراد طراحی و تنظیم شده است. مصرف عمده‌ی آن همان‌طور که از اسمش پیداست برنامه ریزی کردن برای رسیدن به زندگی بهتر است. از انواع مختلف پلنر که توسط شرکت تیج تولید محتوا شده است می‌توان به پلنر دانش آموزی، پلنر جوان، پلنر شغلی، که ویژه بزرگسالان و افراد شاغل می‌باشد نام برد.

در ادامه‌ی مقاله سعی می‌کنم پلنر شغلی یا دفترچه توسعه توانمندی‌های فردی را بیشتر توضیح دهم و بخش‌های مختلف آن را تشریح کنم. در ابتدای پلنر حدود 20 صفحه در اهمیت مدیریت زمان توضیحاتی داده شده است. همه‌ی ما به سرعت زمان در زندگی‌مان باور داریم و با آن مواجه شده‌ایم، وقتی با سرتکان دادنی متوجه گذشت سریع زمان بوده‌ایم و همواره از شدت سرعت گذر عمر متعجب شده‌ایم، حال درمواجهه با این واقعیت همه‌ی ما باید برای زندگی‌مان برنامه داشته باشیم و طبق یک برنامه از پیش تعیین شده آن را به پیش بریم.

اما با کمال تعجب و تاسف باید گفت که تنها یک درصد افراد حاضر در کره‌ی زمین برای خود برنامه‌ی مکتوب دارند و مطابق با آن پیش می‌روند و آن یک درصد هم از موفق‌ترین افراد جامعه هستند. پس از مقدمه‌ی ابتدایی درباره‌ی مدیریت زمان می‌رسیم به بخش پرسش‌ها که به ما در مورد اهداف، آرزوها و شناخت بیشتر خودمان کمک قابل توجهی می‌کند اینکه اگر به دو سال قبل باز گردیم چه کارهایی را انجام نخواهیم داد؟ و به جایش چه کارهایی را انجام خواهیم داد؟ ودر دو سال آینده قصد انجام چه کارهایی را داریم ؟ از پاسخ دادن به این پرسش‌ها، کم کم برای فرایند برنامه ریزی و هدف‌گذاری آماده خواهیم شد.

گذشته چراغ راه آینده است

همه ما با این جمله معروف آشنا هستیم، چون از دوران کودکی و دبستان در گوش ما آن را خوانده‌اند. اگر ما به نقاط ضعف و قوّت‌مان در تصمیم‌هایی که در گذشته گرفته‌ایم واقف شویم می‌توانیم با آگاهی یافتن از آنها آینده بهتری برای خودمان بسازیم، باید بدانیم و بپذیریم که وضعیت فعلی ما نتیجه‌ی تصمیم‌های گذشته‌ی ما است با آگاهی یافتن از این واقعیت ما قطعاً به اهمیت تصمیم‌های پیش رویمان واقف خواهیم شد و سعی خواهیم کرد،

بهترین تصمیم‌ها را برای ساختن آینده‌ای بهتر برای خود و خانواده‌مان بگیریم. هدف از طرح سوالات در واقع ارزیابی تصمیم‌ها در گذشته می‌باشد و اینکه هدف‌مان برای آینده چه چیز است.
دقت در پاسخ‌دهی، بهترین راهی است که ما را برای هدف‌گذاری‌های دقیق و روشن هدایت خواهد کرد.
بعد از پاسخ‌دهی به سوالات طرح شده به بخش بعدی یعنی هدف‌گذاری خواهیم رسید.

در تمام کتاب‌های روانشناسی موفقیت، تاکید بسیار زیادی بر مکتوب کردن هدف‌ها شده است. مکتوب کردن با ذکر جزئیات دقیق، نوشتن عبارت‌های کلی که تصویر مبهم و مخدوشی از یک هدف و خواسته باشد تاثیری بر سرنوشت و عملکرد ما ندارد و موجب هیچ نوع تغییری در ما نخواهد شد منظور از مکتوب کردن اهداف نوشتن ریز به ریز و جزء به جزء یک خواسته می‌باشد.
اگر هدف ما خریدن یک آپارتمان است باید به صورت دقیق، جزئیات آن را شامل متراژ، منطقه، طبقه، سن بنا، اتاق‌ها، آشپزخانه، سرویس‌ها، نورگیر و … را به دقت بنویسیم چون هر چه جزئیات دقیق‌تر باشد قدرت تجسم ما بالاتر می‌رود و هر آن چیزی که بتوان به دقت تجسم کرد قابل لمس و در دسترس خواهد بود.

همچنین ما در این قسمت چندین هدف عمده که اکثریت افراد جامعه به دنبال آن هستند را به صورت پیش فرض برای مخاطب نوشته‌ایم. هدف‌هایی همچون ازدواج، یادگیری یک زبان خارجی، خرید آپارتمان، رفتن به مسافرت خارج از کشور و…
پس از تعیین هدف‌ها در بخش مربوطه کار ما شروع می‌شود و ما رسما وارد پلنر شده و به جداول پیگیری و جمع بندی می‌رسیم که توضیح آن در ادامه خواهد آمد.

هر ماه 4 هفته است که ما هر هفته را در دو صفحه از شنبه تا جمعه به صورت کادر بندی شده قرار داده‌ایم این جداول جهت پیگیری هدف‌هایی که تعیین کرده‌ایم می‌باشد. یعنی ما باید هر روز به صورت کاملاً خلاصه کارهایی را که در خصوص هدف‌های تعیین شده انجام داده‌ایم را در ستون‌های روز مربوطه بنویسیم. نحوه ثبت و ضبط کارها، میزان پیشرفت در برنامه‌ها و سایر موارد کاملاً در اختیار افراد بوده که هرطور راحت‌ترند و می‌توانند بنویسند و مجبور به قرار گرفتن در یک چارچوب خاص و از پیش تعیین شده نباشند.
در پایان هر ماه جمع بندی ماهیانه را داریم که می‌بایست عملکرد یک ماه‌مان را در آنجا ثبت کنیم و هر میزان که از کارها و هدف‌ها باقیمانده است را جهت انجام به ماه بعد منتقل کنیم. این جمع بندی بسیار مهم است و به ما یک چشم‌انداز و افق دیدی می‌دهد که برنامه و کارها را در راستای هدف‌هایی که تعیین کرده‌ایم چگونه به انجام برسانیم.
در پایان سه ماه یک جمع بندی فصلی خواهیم داشت که عملکرد سه ماهه‌مان را ارزیابی خواهد کرد و بدین ترتیب جمع بندی 6 ماهه و سالیانه.

ما در واقع اهداف و عملکردمان را در بازه‌های کوتاه مدت یک‌ماهه و بلند مدت یک‌ساله ارزیابی می‌کنیم و هر میزان از کارهایی که جهت نیل به هدفی باقی مانده است را به بازه زمانی بعدی موکول می‌کنیم. بدین ترتیب مرتب به ارزیابی خودمان می‌پردازیم همچنین در فرصت ارزیابی‌ها می‌توانیم چنانچه ضرورت آن را حس کردیم تغییراتی در هدف‌گذاریمان بدهیم و اصطلاحاً آن را ویرایش کنیم، تا عملکردمان را برای آینده بهتر ساخته و حرکت‌مان را هموارتر کنیم. هدف از طراحی و تدوین پلنر، شروع و تقویت مهارت‌های بنیادینی است که برای پیشرفت و تکامل و حرکت رو به جلوی هر فردی لازم و ضروری است و بدون داشتن این مهارت‌ها کیفیت زندگی و حیات ما هیچ تغییر کیفی را تجربه نخواهد کرد. پس باید به این نکته واقف و آگاه باشیم.

چون نخواسته‌ایم به ما نداده‌اند

این هم جمله معروفی است که البته از کودکی در گوش ما خوانده نشده است، اما به نظر من جمله بسیار کلیدی و مهمی است، زیرا نداشتن‌های امروز ما را نتیجه نخواستن‌های ما می‌داند و به نظرم این گزاره درستی است.
اکثر افراد جامعه به صورت واقعی و بنیادی شرایط زندگی بهتر، موفقیت و پیشرفت را نمی‌خواهند چون اگر می‌خواستند به سمت آن حرکت می‌کردند و زمین و زمان را به هم می‌دوختند تا به آن خواسته‌ها برسند، البته اگر از همین افراد پرسیده شود که خواهان زندگی مرفه، راحت و توام با آسایش و آرامش هستند، صد البته 99.99 درصد آنها جواب‌شان آری است اما حاضر نیستند بهای آن را بپردازند

و هرطور شده آن را بدست آورند، آنها دوست دارند در کنج خلوت خود بنشینند، آرامش و آسایش نیم بند خود را  بر هم نزنند و بدون هیچ تغییری در حالی که در گوشه‌ای لم داده‌اند شرایط کاملا خود به خودی و به صورتی معجزه‌وار و از بیرون برایشان به سمت کمال و رفاه تغییر کند که خب صد البته کاری نشدنی است زیرا با روح کلی خلقت و آفرینش مغایر است و در تضاد با آن قرار دارد. عمده آدم‌ها علت عدم پیشرفت و رشد خود را  کاملا منوط به عوامل خارج از خود می‌دانند و اذعان می‌دارند که خدا نخواسته و یا صلاح ندانسته که آنها زندگی مرفه و سطح بالایی داشته باشند.

در حالی که با استناد به پیشرفت‌های علم روانشناسی و سایر علوم ذهنی و رفتاری بر همگان مسلم شده است که موتور محرکه کلیه تغییرات در درون خود ماست و عوامل بیرونی نقش زیادی در حال و روز ما ندارند. از همین روست که معدود افرادی در شرایط بسیار دشوار و سخت به موفقیت‌های بزرگ و چشم‌گیری رسیده‌اند. به راستی چرا چنین است؟ و آنها چگونه به این موفقیت‌ها دست یافته‌اند؟ علت در “خواستن” است، خواستن واقعی، خواستنی که زمین و زمان را به هم می‌دوزد و فقط در جستجوی یافتن راهی برای رسیدن به خواسته‌اش است، خواستنی مانند خواستن فردی تشنه در دل کویری داغ و تفتیده در آستانه مرگ در جستجوی آب، آب حیات بخش.

پس اگر در پی رسیدن به هدفی هستیم و حاضر باشیم  برای آن از جان و دل مایه بگذاریم و رسیدن به آن خواسته برای ما حکم مرگ و زندگی داشته باشد قطعا دیر یا زود به آن هدف و خواسته خواهیم رسید، زحمت‌هایی که در راه رسیدن به اهداف و آرزوهای‌مان می‌کشیم. تلاشها، کوششها، برنامه ریزی‌ها، نوشتن‌ها و اجرا کردن‌ها همه و همه بهایی است که ما برای رسیدن به آرزوهای‌مان و اهداف‌مان می‌پردازیم و این واقعیت، حقیقت این جهان و قانون خلقت و کائنات است.

نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود                                      مزد آن بگرفت جانِ برادر که کار کرد

خب، اگر خواسته، دغدغه و هدفی داریم، با ویژگی‌هایی که قبلا بدان اشاره کردیم و حاضریم که برای رسیدن به آن هدف‌ها و خواسته‌ها از جان و دل مایه بگذاریم و اصطلاحا زمین و زمان را به هم بدوزیم و تا رسیدن به آنها از هیچ تلاش و کوششی دست نکشیم ما، هم نیازمند انواع دانش و آگاهی هستیم و هم نیازمند مهارت‌ها و ابزارهای لازم. دانش مدیریت و برنامه ریزی و ابزارهای لازم آن، در این صورت، دفتر توسعه توانمندی‌های فردی تیج جزء آن ابزارهای مفید و کارآمدی است که شما را جهت مدیریت بهتر زمان و پیگیری کردن هدف‌ها و خواسته‌ها و ارزیابی عملکرد درست و دقیق، جهت نیل به آنها یاری خواهد کرد.

پس بیاییم بخواهیم تا بدست آوریم و یادمان باشد مسئول موقعیت حال و روزمان، موفقیت و عدم موفقیت‌مان نه شرایط هستند و نه دیگران، مسئول شرایط دیروز، امروز و فردایمان فقط و فقط خود ما هستیم، پس بیاییم بهترین‌ها را برای خودمان بخواهیم و بهای آن را بپردازیم.
به امید ساختن فردا و فرداهای بهتر برای خود و ایران عزیزمان.